Τετάρτη 23 Σεπτεμβρίου 2009

The bleeding hearts and artists make their stand: Η rock μουσική ως ars politica

Το concept album The Wall των Pink Floyd κυκλοφόρησε το 1979. Θεματικά αναφέρεται στην προσωπική κρίση, βαθμιαία απομόνωση και συναισθηματική κατάρρευση του πλασματικού rock star Pink. Αποτελεί ταυτόχρονα κριτική της μουσικής βιομηχανίας και αποδόμηση των σχέσεων εξουσίας που συγκροτούνται στο πλαίσιο θεσμών όπως η οικογένεια και η εκπαίδευση και ιδεολογιών όπως ο εθνικισμός και ο μιλιταρισμός. Πρόκειται για το πλέον πολυδιάστατο και απαιτητικό εγχείρημα του συγκροτήματος, η ευρύτερη πολιτισμική σημασία του οποίου υπερβαίνει το πλαίσιο της παρούσας ανάρτησης.

Το The Wall ήταν κατά το μεγαλύτερο μέρος έργο του Roger Waters, ο οποίος έγραψε επίσης το σενάριο της ομώνυμης ταινίας που γυρίστηκε το 1982 από τον Alan Parker. Σε αυτή περιλαμβάνονται σεκάνς κινουμένων σχεδίων του σχεδιαστή Gerald Scarfe, ενώ το ρόλο του Pink ερμήνευσε ο Bob Geldof.

Στο δεύτερο μέρος του The Wall ο Pink καταρρέει και καθίσταται αντικείμενο διαχείρησης ιατρικού τύπου (Comfortably Numb) με σκοπό να παραμείνει λειτουργικός ως μουσικό προϊόν (The Show Must Go On). Σε αυτό το σημείο η οπτική του έργου αναφέρεται με επίσης ρηξικέλευθο τρόπο στην περίπτωση του (νεο)φασισμού. Υπό την επήρεια των φαρμάκων που του δόθηκαν, ο Pink έχει την παραίσθηση ότι είναι επικεφαλής φασιστικής οργάνωσης, η συναυλία μεταμορφώνεται σε συγκέντρωση (In The Flesh) και ακολουθείται από επιθέσεις σε περιοχές μειονοτήτων (Run Like Hell). Τα στοιχεία αυτά εμφανίζονται στο κοινωνικό πεδίο συνοδευόμενα από αναφορές στην ιστορία του ναζισμού αλλά και στη σύγχρονη με το έργο περίοδο. Στις τελευταίες περιλαμβάνεται ο εθνικιστικός λόγος περί αναβίωσης της Βρετανικής κυριαρχίας καθώς και παραπομπές σε περιοχές του νοτιοανατολικού Λονδίνου όπου κατοικούν μεταναστευτικοί πληθυσμοί (Waiting for the Worms). Η παραπάνω ενότητα ολοκληρώνεται με τον Pink να ανακτά τρομαγμένος την συνείδηση του και να διακόπτει την παραίσθηση με την κραυγή “Stop!”.

Οι κλασσικές μελέτες της Σχολής της Φρανκφούρτης και του Wilhelm Reich υπήρξαν καθοριστικές για τη συγκρότηση του πεδίου ανάλυσης του φασιστικού φαινομένου. Οι Gilles Deleuze και Felix Guattari εστιάζουν στους τρόπους με τους οποίους οι αντιδραστικές υποκειμενικότητες παράγονται στο πεδίο της επιθυμίας υπό τους όρους της καπιταλιστικής κοινωνικής συνθήκης (Anti-Oedipus: Capitalism and Schizophrenia, Minneapolis: University of Minnesota Press, 1972/1983). Στο πλαίσιο της προσέγγισης τους θεωρείται ότι ο φασισμός εκδηλώνεται τόσο στο επίπεδο της μικροπολιτικής (micropolitics) όσο και της μακροπολιτικής (macropolitics). Οι Deleuze & Guattari υποστηρίζουν επίσης πως η ταξική πάλη προϋποθέτει και περιλαμβάνει την παραγωγή ριζοσπαστικών μορφών επιθυμίας και διαφοροποιούνται από τα παραδοσιακά, δυιστικά και γραφειοκρατικού τύπου μοντέλα πολιτικού αγώνα εξετάζοντας ετερογενείς, αντι-ιεραρχικές και αποκεντρωμένες μορφές δράσης (A Thousand Plateaus: Capitalism and Schizophrenia, Minneapolis: University of Minnesota Press, 1980/1987).

Προλογίζοντας το έργο των Deleuze & Guattari, ο Michel Foucault αναφέρεται όχι μόνο στις ιστορικές εκδοχές του φαινομένου στη Γερμανία και την Ιταλία, αλλά και στη μορφή που αφορά τον καθένα: “the fascism in us all, in our heads and in our everyday behaviour, the fascism that causes us to love power, to desire the very thing that dominates and exploits us” (Preface, στο Anti-Oedipus, ό.π., σ. xiii). Υπό ένα τέτοιο πρίσμα, το The Wall αποτελεί διεσδυτική μορφή πολιτισμικής αναπαράστασης. Η αυταρχική υποκειμενικότητα εκδηλώνεται στο επίπεδο της επιθυμίας και φορέας αυτής επιλέγεται να είναι ο κύριος χαρακτήρας/(αντι)ήρωας· κατά αυτό τον τρόπο ο εαυτός εμφανίζεται να επιθυμεί την εξουσία που έχει ο ίδιος υποστεί, παραδείγματος χάριν στην περίπτωση του Pink στο πλαίσιο του σχολικού θεσμού (The Happiest Days of Our Lives, Another Brick in the Wall Part 2, The Trial). Η συνθήκη της επιθυμίας ωστόσο συναρθρώνεται με τις ευρύτερες διαστάσεις του θέματος στον κοινωνικό χώρο. Σε σχετική του συνέντευξη, ο Waters ισχυρίζεται χαρακτηριστικά ότι η κινητοποίηση που αναφέρεται στο τέλος του Waiting for the Worms θα μπορούσε να είναι συγκέντρωση μιας ακροδεξιάς οργάνωσης, όπως το National Front, στο Λονδίνο: “Or anybody, I mean the National Front are what we have in England but it could be anywhere in the world”.

To The Wall ολοκληρώνεται αργότερα με την κατάρρευση του τοίχου και κατ' επέκταση την άρση της αλλοτρίωσης του Pink, ενώ οι στίχοι του τελευταίου μέρους (Outside The Wall) επαναπροσδιορίζουν εύγλωττα την συνολική προβληματική του έργου:

All alone, or in two's,

The ones who really love you

Walk up and down outside the wall.

Some hand in hand

And some gathered together in bands.

The bleeding hearts and artists

Make their stand.

And when they've given you their all

Some stagger and fall, after all it's not easy

Banging your heart against some mad bugger's wall.

To The Wall παραμένει μέχρι τέλους σύνθετο και οξυδερκές έργο. Ο Foucault ισχυρίζεται πως θα ήταν λάθος να ερμηνευτεί η προσέγγιση των Deleuze & Guattari ως η νέα πολυαναμενόμενη θεωρία που επιτέλους ενσωματώνει τα πάντα και λειτουργεί καθησυχαστικά, και την οποία υποτίθεται ότι χρειαζόμαστε τόσο πολύ στην εποχή της πολυδιάσπασης, εξειδίκευσης και απουσίας ελπίδας. Προτείνει, αντίθετα, να διαβαστεί ως μορφή τέχνης: “ars erotica, ars theoretica, ars politica” (Preface, στο Anti-Oedipus, ό.π., σ. xiii). Κατά έναν ανάλογο τρόπο, ο Waters αρνείται να προβεί σε ευκολίες και ακόμα περισσότερο να προσφέρει μία, καθολική και καθησυχαστική λύση. Ο τελευταίος ήχος που ακούγεται στο Outside The Wall είναι η φράση “Isn’t this where....”· και αντίστοιχα, η φράση “....we came in?” είναι ο ήχος που ανοίγει το πρώτο μέρος του έργου (In the Flesh?). Η συνεπαγόμενη κυκλικότητα είναι υποδηλωτική της ανάγκης σταθερής και διαρκούς κριτικής στάσης έναντι των σχέσεων εξουσίας· και η επιλογή αυτής της στάσης είναι χαρακτηριστική όχι μόνο της δημιουργικής αλλά και της πολιτικής ακεραιότητας των φορέων της.

Σύνδεσμοι:

Album Lyrics
Film Clips
The Happiest Days of Our Lives/Another Brick in the Wall Part 2
Goodbye Blue Sky
Comfortably Numb
In The Flesh
Run Like Hell
Waiting For The Worms
The Trial
Full video
Behind The Wall (Documentary, 1/7)
Πηγές εικόνων:
http://www.flixster.com/movie/pink-floyd-the-wall-photos
http://en.wikipedia.org/wiki/File:Pink_Floyd_The_Wall_Scream.jpg

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου